Καρκίνος του Θυρεοειδούς. Ποια είναι τα συμπτώματα και ποιες οι αιτίες που εκδηλώνει καρκίνο ο θυρεοειδής;

του Αλέξανδρου Γιατζίδης, M.D., medlabnews.gr

Από το medlabgr

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια του ενδοκρινικού συστήματος (95% του συνόλου) και το 1,5% όλων των κακοήθων νεοπλασιών του ανθρώπινου οργανισμού.

Πρέπει να τονίσουμε ότι οι περισσότερες μάζες που εμφανίζονται στο θυρεοειδή αδένα, μέχρι και το 90%, είναι καλοήθεις. Επιπρόσθετα οι μάζες που αποδεικνύονται ότι είναι
καρκίνοι, έχουν πολύ καλή πρόγνωση. Όμως οποιαδήποτε μάζα του θυρεοειδούς, μικρή ή μεγάλη, πρέπει να τυγχάνει πλήρους διερεύνησης.

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά με την μορφή ψυχρού όζου (οι ψυχροί -μη λειτουργικοί- όζοι αποτελούν το 80% του συνόλου των όζων). Ο καρκίνος του θυρεοειδούς συνήθως εμφανίζεται στην περιοχή του λαιμού σαν ένα οζίδιο ή μια μάζα που δεν προκαλεί πόνο.  Εάν μια μάζα του θυρεοειδούς αφεθεί και μεγαλώσει, είναι δυνατόν να προκαλέσει προβλήματα στην κατάποση και στην αναπνοή όπως επίσης και βραχνάδα. Σε περιπτώσεις που δημιουργείται αιμορραγία εντός του όγκου, μπορεί να υπάρχει πόνος.

Ο διαχωρισμός των κακοηθών από τους καλοήθεις όγκους του θυρεοειδούς είναι ένα πρόβλημα της καθημερινής ιατρικής πράξης διότι ενώ οι καλοήθεις όζοι είναι συχνοί (60% σε γυναίκες άνω των 60 ετών), το ποσοστό της κακοήθειας είναι περίπου 5%.

Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδούς αδένα είναι ιάσιμες. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν και να προχωρήσουν γρήγορα γι' αυτό και η έγκαιρη ανίχνευση έχει καθοριστική σημασία.

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς αδένα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι περισσότερες περιπτώσεις εκδηλώνονται μετά την ηλικία των 40 ετών.

Οι γυναίκες έχουν δύο με τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από τη νόσο σε σύγκριση με τους άνδρες. 

Εκδηλώνεται κύρια στις ηλικίες μεταξύ 25 και 65 ετών (η μέση ηλικία εμφάνισης του είναι τα 48 έτη), με τον ισόβιο κίνδυνο νόσησης να είναι 0,8 και 0,3 για το γυναικείο και το αντρικό φύλο αντίστοιχα.

Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του θυρεοειδούς, ο κίνδυνος εκδήλωσης της νόσου και σε άλλα μέλη της οικογένειας, είναι μεγαλύτερος.

Η ιονίζουσα ακτινοβολία είναι βασικός παράγοντας πρόκλησης καρκίνου του θυρεοειδούς

Στην περίπτωση του πυρηνικού ατυχήματος στο Τσερνομπίλ, οι ραδιενεργές ουσίες που απελευθερώθηκαν στο περιβάλλον, ιδιαίτερα το ραδιενεργές ιώδιο, απορροφήθηκε από τον οργανισμό ατόμων της περιοχής που έγινε το ατύχημα.Τα παιδιά απορρόφησαν πολύ περισσότερο ραδιενεργές ιώδιο λόγω της ανάπτυξης τους με αποτέλεσμα ο καρκίνος του θυρεοειδούς να αυξηθεί δραματικά σε παιδιά και έφηβους στις πληγείσες περιοχές μετά το ατύχημα.

Είναι σημαντικό ασθενείς που εκτέθηκαν για οποιαδήποτε λόγο σε ιονίζουσα ακτινοβολία ή που έλαβαν ακτινοθεραπεία που θα μπορούσε να επηρεάσει το θυρεοειδή τους αδένα, να γνωρίζουν ότι έχουν περισσότερες πιθανότητες για καρκίνο του θυρεοειδούς ή και για υποθυρεοειδισμό. Η πρόγνωσή του θυρεοειδικού καρκίνου είναι εξαιρετική με τη μεγαλύτερη πλειοψηφία των ασθενών να θεραπεύονται εφόσον ακολουθηθεί το σωστό πρωτόκολλο αντιμετώπισης της παθήσεως.

Ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία λόγω καρκίνων της κεφαλής, του λαιμού ή του θώρακα, επειδή ο θυρεοειδής αδένα βρισκόταν στο πεδίο ακτινοβολίας, έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν καρκίνο θυρεοειδούς. Για παράδειγμα οι ασθενείς με λέμφωμα τύπου Hodgkin's, συχνά υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία. Λόγω εμπλοκής του θυρεοειδούς, παρουσιάζουν υποθυρεοειδισμό και έχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του οργάνου αυτού.

Τα παιδιά με οζώδη ή πολυοζώδη βρογχοκήλη, οι άντρες κύρια με μονήρεις όζους, οι ενήλικες πάνω από τα 60, οι ασθενείς με μεγάλους όζους, εκείνοι που προσέρχονται με ένα ταχέως αυξανόμενο σε μέγεθος θυρεοειδικό όζο και οι ασθενείς με ατομικό ιστορικό κακοήθειας του μαστού εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.

Τέλος ύπαρξη συνδρόμων σχετίζονται με την εμφάνιση του καρκίνου του  θυρεοειδούς (πχ Πολλαπλή Ενδοκρινική Νεοπλασία MEN, σύνδρομο Oικογενούς
 Αδενοματώδους Πολυποδίασης FAP, σύνδρομο Gardner κλπ). Τελευταία ερευνάται και η πιθανότητα συσχέτισης της αυτοανόσου θυρεοειδίτιδας με την ανάπτυξη καρκίνου του θυρεοειδούς.

Ο θυρεοειδικός καρκίνος την τελευταία δεκαετία, παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση της επίπτωσής μιας νεοπλασίας σε σχέση με όλες τις λοιπές κακοήθεις παθήσεις των διαφόρων οργάνων, γεγονός που πιθανότατα οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες αλλά και στη σαφή βελτίωση των μεθόδων διάγνωσης του.

Ο καρκίνος του θυρεοειδούς ταξινομείται βάσει της προέλευσής του. Έτσι έχουμε τις κακοήθεις παθήσεις που προέρχονται από τα θυλακιώδη κύτταρα του αδένα και τις αντίστοιχες από τα μη θυλακιώδη.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν:

1. Ο Θηλώδης τύπος (ο πιο συχνός τύπος θυρεοειδικής κακοήθειας) Αποτελεί το 80% των περιπτώσεων. Αναπτύσσεται στα κύτταρα που παράγουν τη θυροξίνη. Μπορεί να εμφανίζει συχνές υπότροπες. Στους ηλικιωμένους είναι σοβαρότερη η κατάσταση. Το ποσοστό ίασης ανέρχεται στο 90 έως 95% 


2. Ο Θυλακιώδης (10%) Αναπτύσσεται στα ίδια κύτταρα και έχει επίσης ψηλό ποσοστό ίασης που ανέρχεται στο 75% στα 5 χρόνια από τη διάγνωση. Είναι συχνότερο στις γυναίκες. Μπορεί να διηθήσει τους λεμφαδένες που γειτνιάζουν με το θυρεοειδή και έχει τη δυνατότητα να κάνει μεταστάσεις


3. Ο μυελοειδής. Αποτελεί το 5%-10% των περιπτώσεων καρκίνων του θυρεοειδούς. Μπορεί να κάνει μεταστάσεις. Εκκρίνει την ορμόνη καλσιτονίνη. Μπορεί να συνυπάρχει και με άλλους καρκίνους του ενδοκρινολογικού συστήματος. Στα 5 χρόνια το ποσοστό επιβίωσης ανέρχεται στο 70%


4. Ο Αναπλαστικός ή Αμετάπλαστος τύπος (1-2%) Εκδηλώνεται κυρίως σε άτομα άνω των 65 ετών. Είναι η σπανιότερη μορφή και η πλέον επικίνδυνη από τους καρκίνους του θυρεοειδούς. Εξελίσσεται πολύ γρήγορα, είναι ιδιαίτερα επιθετικός. Διηθεί γρήγορα τους τοπικούς ιστούς, τις δομές του λαιμού και προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα


Στη δεύτερη ανήκουν:


1. Το Μυελοειδές καρκίνωμα (4-5%)


2. Το Λέμφωμα (2%)


3. Το Τεράτωμα (Πολύ σπάνιος τύπος)


4. Οι μεταστάσεις από κακοήθεις παθήσεις άλλων οργάνων όπως του νεφρού, του πνεύμονα, του μαστού ή από μελάνωμα (Σπάνια)

Ποια είναι τα συμπτώματα;

▪ διόγκωση θυρεοειδούς

▪ λεμφαδενοπάθεια

▪ δυσκολία στην κατάποση

▪ βήχας 

▪ δύσπνοια

▪ βραχνάδα φωνής

Πολλοί ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Οι ασθενείς αυτοί συνήθως ανακαλύπτουν τυχαία ένα οζίδιο στο θυρεοειδή αδένα μετά από μία φυσική εξέταση ρουτίνας ή κάποια απεικονιστική εξέταση του λαιμού που έγινε για διαφορετικό λόγο.

1. Κάποιοι ασθενείς αντιλαμβάνονται μία μάζα που μεγαλώνει σταδιακά στο μπροστινό μέρος του λαιμού τους, η οποία συνήθως μετακινείται όταν καταπίνουν.

2. Κάποιες φορές η μάζα αυτή μπορεί να προκαλέσει πόνο.

Σε κάθε περίπτωση η ανεύρεση ενός οζιδίου στο λαιμό πρέπει να αναφερθεί στο γιατρό, ακόμη και αν δεν υπάρχουν συμπτώματα.

Η διάγνωση του θυρεοειδικού καρκίνου πραγματοποιείται:

1. Με το λεπτομερές ιστορικό.


2. Με την ψηλάφηση του τραχήλου (40% των όζων άνω των 15 mm και 4% του συνόλου των όζων είναι ψηλαφητοί.)


3. Με τον αιματολογικό έλεγχο (TSH, καλσιτονίνη, θυρεοσφαιρίνη, αντισώματα κ.α).


4. Με το υπερηχογράφημα (ύποπτα απεικονιστικά κριτήρια αποτελούν οι μικροαποτιτανώσεις, η αυξημένη αγγείωση, η υποηχογένεια, τα ανώμαλα όρια κ.α).


5. Με την ελαστογραφία (ελέγχει την σκληρότητα του όζου και επισημαίνει τους ύποπτους όζους με υψηλό ποσοστό αξιοπιστίας) .

6. Το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς συμβάλλει ουσιαστικά στη διάγνωση των διαφόρων ανωμαλιών που εκδηλώνονται στο όργανο αυτό. Στο σπινθηρογράφημα ο καρκίνος φαίνεται σαν ψυχρός όζος. Δηλαδή δεν προσλαμβάνει το ραδιοϊσότοπο που χορηγείται για την εξέταση στον ίδιο βαθμό που το προσλαμβάνει ο υπόλοιπος υγιής θυρεοειδής ιστός. 


7. Με την παρακέντηση είτε ενός όζου είτε ενός διογκωμένου τραχηλικού λεμφαδένα (η FNA αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για τη διάγνωση των κακοήθων παθήσεων και πρέπει να διενεργείται για κάθε όζο μεγαλύτερο του 1 εκατοστού είτε για κάθε όζο ανεξαρτήτως μεγέθους αλλά με ύποπτα απεικονιστικά χαρακτηριστικά ή οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδικής κακοήθειας). Η κυτταρολογική εξέταση, για την οποία υπάρχει πλέον μεγάλη εμπειρία, βοηθάει να ξεχωρίσουμε τους όζους εκείνους που υποκρύπτουν κακοήθεια και πρέπει ως εκ τούτου να χειρουργηθούν. Με τις μεθόδους μοριακής βιολογίας, βρίσκουμε νέους μοριακούς δείκτες που βοηθούν στην ακριβέστερη κατηγοριοποίηση του όγκου και τον καθορισμό της πρόγνωσης.

Θεραπεία

Η χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση του καρκίνου του θυρεοειδούς, είναι η πρώτη θεραπευτική ενέργεια που γίνεται.  Εξαιρείται το λέμφωμα. Συνίσταται στην ολική αφαίρεση του αδένα (ολική θυρεοειδεκτομή), καθώς επίσης και σε κάποιες περιπτώσεις στην εξαίρεση των λεμφαδένων του τραχήλου (κεντρικός – ετερόπλευρος ή αμφοτερόπλευρος λειτουργικός ριζικός λεμφαδενικός καθαρισμός ) όταν ανευρίσκεται νόσος και σε αυτούς ή υπάρχει σαφής κλινικοεργαστηριακή ή/και απεικονιστική υποψία.

Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στη θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς αποτελεί το ραδιενεργό ιώδιο. Τα κύτταρα του θυρεοειδούς αδένα, φυσιολογικά και καρκινικά, είναι μοναδικά στον ανθρώπινο οργανισμό, αφού έχουν την ιδιότητα να προσλαμβάνουν το ιώδιο. Το ραδιενεργό ιώδιο, (Ι131) αφού ταξιδέψει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, καταλήγει στο θυρεοειδή όπου και προσλαμβάνεται από τα κύτταρά του, τα οποία και καταστρέφει τελικά στο σύνολό τους αφού είναι τοξικό. Χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική θεραπεία μετά από χειρουργική αφαίρεση του οργάνου για την καταστροφή των υπολειμματικών κυττάρων που δεν ήταν δυνατόν να αφαιρεθούν χειρουργικά. Δεδομένου ότι οι υπόλοιποι ιστοί του σώματος δεν απορροφούν το ραδιενεργό ιώδιο, είναι τελείως αβλαβές για τα υπόλοιπα όργανα του τραχήλου.

Οι ασθενείς με μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς δε χρειάζεται να υποβληθούν σε θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο, αφού τα συγκεκριμένα κύτταρα αδυνατούν να το απορροφήσουν. Η θεραπεία με ιώδιο ξεκινά συνήθως 4-6 εβδομάδες μετά την θυρεοειδεκτομή. Είναι απλή ως διαδικασία και περιλαμβάνει τη λήψη ενός χαπιού, του οποίο η δόση έχει ρυθμιστεί στον κάθε ασθενή. Καλό είναι ο ασθενής για 2 ημέρες να απομονώνεται λόγω του κινδύνου να εκτεθεί το συγγενικό του περιβάλλον σε ραδιενεργό ακτινοβολία. Συνιστάται για 1-2 εβδομάδες πριν την έναρξη θεραπείας με ραδιενεργό ιώδιο, ο ασθενής να αποφεύγει κάποιες συγκεκριμένες τροφές που περιλαμβάνουν ιώδιο, όπως τα οστρακοειδή, το ζαμπόν, το μπέικον, το αλάτι, το γιαούρτι και το παγωτό ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται και τα φάρμακα που περιέχουν ιώδιο. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, οι ασθενείς ενθαρρύνονται να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες υγρών για την προστασία της ουροδόχου κύστεως. Σπανίως εμφανίζονται διαταραχές κατά τη θεραπεία με ιώδιο και όταν εμφανίζονται είναι συνήθως ήπιες και περιλαμβάνουν ναυτία, ξηρότητα στόματος και ήπιο πόνο στο λαιμό.

Περίπου 1-2 εβδομάδες μετά τη θεραπεία με ιώδιο, οι ασθενείς πρέπει να ξεκινήσουν τη θεραπεία υποκατάστασης, που περιλαμβάνει τη λήψη χαπιών που περιέχουν θυρεοειδικές ορμόνες. Αυτό είναι απολύτως απαραίτητο, δεδομένου ότι είναι αδύνατο να ζήσει κάποιος χωρίς θυροειδικές ορμόνες, οι οποίες δεν παράγονται πλέον από τον οργανισμό αφού ο αδένας έχει αφαιρεθεί χειρουργικά. Η δόση του χαπιού ρυθμίζεται από τον υπεύθυνο ενδοκρινολόγο.

Η θεραπευτική προσέγγιση ολοκληρώνεται με τη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Η εξωσωματική ακτινοβολία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προεγχειρητική ή συμπληρωματική θεραπεία στα αναπλαστικά καρκινώματα ενώ η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται πολύ σπάνια και μόνο για τα αναπλαστικά (προ- ή μετεγχειρητικά), καθώς παρουσιάζει αμφίβολα ή καθόλου αποτελέσματα.Ο ασθενής μετά από την επέμβαση και την οποιαδήποτε συμπληρωματική θεραπεία στην οποία υποβληθεί, τίθεται σε τακτική παρακολούθηση για την έγκαιρη διαπίστωση πιθανής υποτροπής.

Η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων με θυρεοειδικό καρκίνωμα έχει άριστη πρόγνωση εφόσον διαγνωσθεί έγκαιρα και θεραπευθεί σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Θυρεοειδικής Εταιρείας.

Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό γύρω στο 10% αποδιαφοροποιείται και χάνει την ικανότητα να προσλαμβάνει το ραδιενεργό ιώδιο, με αποτέλεσμα η κλασική θεραπεία που αναφέρθηκε να μην μπορεί να εφαρμοστεί ή να μην οδηγεί σε συρρίκνωση των μεταστάσεων. Οι μεταστάσεις αυτές δεν απαντούν καθόλου στα διάφορα γνωστά χημειοθεραπευτικά φάρμακα που χρησιμοποιούμε για τα άλλα είδη καρκίνου. Και στον τομέα αυτό είχαμε τα τελευταία χρόνια μια σημαντική εξέλιξη. Χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση αυτών των «δύσκολων» περιπτώσεων καρκίνου του θυρεοειδούς μια νέα κατηγορία φαρμάκων που στοχεύουν απ' ευθείας στους μοριακούς μηχανισμούς που κάνουν την καρκινογένεση. Τα φάρμακα αυτά είναι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης, ενός συστήματος ενζύμων, το οποίο είναι ενεργοποιημένο στον καρκίνο και μεταδίδει συνέχεια μηνύματα πολλαπλασιασμού και διευκόλυνσης των μεταστάσεων. Με τα φάρμακα αυτά αναστέλλεται η μετάδοση μηνυμάτων μέσα στο κύτταρο και ο όγκος μπορεί να συρρικνώνεται.

Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος για να προλάβετε αυτόν τον τύπο καρκίνου, είναι να αποφύγετε την ιονίζουσα ακτινοβολία και να διατηρείτε μια καλή φυσική κατάσταση, ελέγχοντας το βάρος σας και προσέχοντας τη διατροφή σας. Οι πάσχοντες από θυρεοειδική νόσο πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί και να παρακολουθούν την κατάσταση της υγείας τους συστηματικά.

-->