Αρχαιολόγοι που πραγματοποιούν ανασκαφές στην απομακρυσμένη τοποθεσία της Υρκανίας στην Έρημο της Ιουδαίας έφεραν στο φως ένα σπάνιο ασβεστολιθικό καλούπι, το οποίο χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή μικρών προσκυνηματικών φιαλιδίων πριν από περισσότερα από 1.400 χρόνια — μια ανακάλυψη που ρίχνει νέο φως στην κλίμακα και τον συμβολισμό του χριστιανικού προσκυνήματος κατά τη Βυζαντινή περίοδο.
Το εύρημα, το οποίο αναφέρθηκε από ερευνητές του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και αναδείχθηκε αρχικά από την εφημερίδα
The Times of Israel, υποδεικνύει μια ακμάζουσα τοπική βιομηχανία που προμήθευε τους ταξιδιώτες με θρησκευτικά σουβενίρ από τους Αγίους Τόπους.Το αντικείμενο, ένα καλούπι δύο τμημάτων για τη χύτευση μικρών δοχείων γνωστών ως «ευλογίες» (ampullae), είναι διακοσμημένο με έναν περίτεχνο σταυρό και φέρει μια ελληνική επιγραφή που μεταφράζεται ως: «Ευλογία Κυρίου από τους Αγίους Τόπους».
Αυτά τα φιαλίδια ήταν πιθανότατα γεμισμένα με λάδι, νερό ή χώμα που σχετιζόταν με ιερά σημεία και μεταφέρονταν σε ολόκληρο τον μεσογειακό κόσμο από προσκυνητές που αναζητούσαν απτά ενθύμια του ταξιδιού τους.
Η Υρκανία, που βρίσκεται στην Έρημο της Ιουδαίας στη Δυτική Όχθη, όπως φαινόταν με την ολοκλήρωση της δεύτερης ανασκαφικής περιόδου τον Φεβρουάριο του 2025. Φωτογραφία: Oscar Bejarano / Staff Officer of Archaeology
Σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, το καλούπι χρονολογείται στον 6ο–7ο αιώνα μ.Χ., μια περίοδο κατά την οποία οι χριστιανικές κοινότητες και τα μοναστικά κέντρα άκμαζαν σε ολόκληρη την Έρημο της Ιουδαίας.
Παρόμοια φιαλίδια έχουν ανακαλυφθεί σε περιοχές τόσο μακρινές όσο η Βόρεια Ιταλία, γεγονός που μαρτυρά τα εκτεταμένα δίκτυα πίστης, ταξιδιού και εμπορίου που συνέδεαν την περιοχή με την ευρύτερη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Ένα χρυσό δαχτυλίδι διακοσμημένο με μια κίτρινη πέτρα, που χρονολογείται στη βυζαντινή περίοδο, ανακαλύφθηκε στα τέλη του 2025 στην Υρκανία της Ερήμου της Ιουδαίας, στη Δυτική Όχθη. Φωτογραφία: Michal Haber / Ινστιτούτο Αρχαιολογίας, Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ
Ένα παράθυρο στο πολυεπίπεδο παρελθόν της Υρκανίας
Η Υρκανία βρίσκεται ανατολικά της Ιερουσαλήμ, δεσπόζοντας πάνω από τις εντυπωσιακές χαράδρες και τα οροπέδια της Ερήμου της Ιουδαίας — ένα σκληρό αλλά ιστορικά πλούσιο τοπίο που λειτούργησε ως μεθοριακή ζώνη ανάμεσα στην έρημο και την κατοικημένη γη. Η τοποθεσία ιδρύθηκε αρχικά ως οχυρό κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Ασμοναίων στα τέλη του 2ου με αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. και αργότερα ανοικοδομήθηκε από τον Ηρώδη τον Μέγα. Μετά από μια περίοδο εγκατάλειψης, αναβίωσε τον 5ο αιώνα μ.Χ. ως χριστιανικό μοναστήρι που συνδεόταν με την ισχυρή μοναστική προσωπικότητα του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου.
Το περιβάλλον της ερήμου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ταυτότητα του μοναστηριού. Η Έρημος της Ιουδαίας φιλοξενούσε δεκάδες μοναστικές κοινότητες, των οποίων η απομόνωση θεωρούνταν πνευματικά σημαντική. Οι απόκρημνοι βράχοι, οι σπηλιές και οι εποχικοί χείμαρροι της περιοχής προσέφεραν τόσο απομόνωση όσο και φυσική οχύρωση, ενώ η γειτνίαση με την Ιερουσαλήμ και τη Νεκρά Θάλασσα διατηρούσε τη σύνδεση τα περιφερειακά εμπορικά δίκτυα και τις προσκυνηματικές διαδρομές.
Οι αρχαιολόγοι αναφέρουν ότι το νεοανακαλυφθέν καλούπι βρέθηκε μαζί με άλλα σημαντικά αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων χρυσών νομισμάτων, ενός χρυσού δαχτυλιδιού, τμημάτων επιγραφών και του καλύμματος μιας λίθινης λειψανοθήκης. Μαζί, αυτά τα ευρήματα βοηθούν στην ανασύνθεση της καθημερινής ζωής μέσα στο μοναστήρι και καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο οι προσκυνητές αλληλεπιδρούσαν με τις τοπικές θρησκευτικές κοινότητες.
Αποδείξεις της προσκυνηματικής οικονομίας
Οι επικεφαλής των ανασκαφών Δρ. Oren Gutfeld και Michal Haber περιγράφουν το καλούπι των φιαλιδίων ως άμεση απόδειξη μιας «χριστιανικής προσκυνηματικής βιομηχανίας» που λειτουργούσε στην περιοχή κατά τη βυζαντινή εποχή.
Αντί για απλά διακοσμητικά αντικείμενα, οι «ευλογίες» ήταν λατρευτικά αντικείμενα — φορητές ευλογίες που οι ταξιδιώτες μετέφεραν πίσω στις γενέτειρές τους.
Τα μοναστήρια της Ερήμου της Ιουδαίας δεν αποτελούσαν μόνο πνευματικά κέντρα, αλλά και κόμβους σε ένα ευρύτερο οικονομικό τοπίο. Οι προσκυνητές αγόραζαν τρόφιμα, κατάλυμα, χειρόγραφα και ενθύμια καθώς μετακινούνταν μεταξύ της Ιερουσαλήμ, της Βηθλεέμ και των μοναστηριών της ερήμου, όπως η Μονή του Αγίου Σάββα και η Υρκανία.
Η παραγωγή αναμνηστικών φιαλιδίων υποδηλώνει ότι εργαστήρια χειροτεχνίας ενδέχεται να λειτουργούσαν παράλληλα με τη μοναστική κοινότητα, είτε υπό τη διεύθυνση μόνιμων τεχνιτών είτε υπό την επίβλεψη περιπλανώμενων εμπόρων. Η ανακάλυψη βοηθά επίσης να εξηγηθεί γιατί παρόμοια φιαλίδια έχουν έρθει στο φως στην Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή. Καθώς οι προσκυνητές επέστρεφαν στην πατρίδα τους, διέδιδαν καλλιτεχνικά μοτίβα, επιγραφές και λατρευτικές πρακτικές που αντανακλούσαν την ιερή γεωγραφία των Αγίων Τόπων.
Προστατεύοντας ένα ευάλωτο τοπίο κληρονομιάς
Οι ανασκαφές στην Υρκανία αποτελούν μέρος μιας αδιάλειπτης προσπάθειας διάσωσης και έρευνας της τοποθεσίας μετά από δεκαετίες λεηλασιών και διάβρωσης.
Το έργο, το οποίο διεξάγεται σε συνεργασία με τη Μονάδα Αρχαιολογίας της Πολιτικής Διοίκησης, συνδυάζει την ανασκαφή διάσωσης με την ακαδημαϊκή μελέτη για την τεκμηρίωση των εύθραυστων καταλοίπων προτού χαθούν οριστικά.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα ευρήματα βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της συντήρησης και της ανάλυσης, αλλά τα πρώτα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία της τοποθεσίας για την κατανόηση τόσο της περιόδου του Δεύτερου Ναού όσο και του βυζαντινού μοναστικού κόσμου.
Η διαχρονική σημασία της Ερήμου της Ιουδαίας
Πέρα από την αρχαιολογική της αξία, η Έρημος της Ιουδαίας παραμένει ένα τοπίο εντυπωσιακών αντιθέσεων — ένας τόπος όπου τα άγρια βουνά συναντούν βαθιά φαράγγια και όπου κάποτε διέσχιζαν το έδαφος αρχαίες εμπορικές και προσκυνηματικές διαδρομές. Σήμερα, η περιοχή προσελκύει πεζοπόρους, μελετητές και λάτρεις της ιστορίας που συνεχίζουν να εξερευνούν τα μοναστήρια, τα οχυρά, τα συστήματα σπηλαίων και τα σημεία με πανοραμική θέα προς τη Νεκρά Θάλασσα.
Η ανακάλυψη του καλουπιού για σουβενίρ στην Υρκανία προσθέτει ένα νέο κεφάλαιο σε αυτή τη μακρά ιστορία, αποκαλύπτοντας πώς η πίστη, η χειροτεχνία και το ταξίδι διασταυρώθηκαν σε μία από τις πνευματικά πιο καθοριστικές περιοχές της Ύστερης Αρχαιότητας. Καθώς η ανασκαφική περίοδος συνεχίζεται, οι ερευνητές ελπίζουν ότι πρόσθετα ευρήματα θα εμβαθύνουν την κατανόησή μας για την κοινότητα του μοναστηριού και τις συνδέσεις της με τον ευρύτερο βυζαντινό κόσμο.
Από το enikos
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου