Από την διόπτρα του Ήρωνα στους σύγχρονους διοπτροφόρους!..

Ο χειριστής του οργάνου μπορούσε να σκοπεύσει οποιοδήποτε σημείο στο χώρο και να σημειώσει τις γωνιακές συντεταγμένες του. Σε μια εναλλακτική χρήση του οργάνου πάνω στη βάση μπορούσε να τοποθετηθεί ένα σύστημα οριζοντίωσης (χωροβάτης) που αποτελούνταν από δύο κατακόρυφους γυάλινους συγκοινωνούντες σωληνίσκους με νερό που χρησιμοποιούνταν για τον καθορισμό του οριζοντίου επιπέδου και μια ρυθμιζόμενη με ακρίβεια
σκοπευτική διάταξη.

«Η διόπτρα του Ήρωνος», Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας

Η διόπτρα του Ήρωνος (1ος αι. μ.Χ.), ένας θεοδόλιχος και ένας χωροβάτης από το …παρελθόν.
Πρόκειται για ένα εξαιρετικό γεωδαιτικό όργανο που ήταν κατάλληλο για την ακριβή μέτρηση της οριζόντιας, της κατακόρυφης και της γωνιακής απόστασης δύο ουράνιων ή γήινων σημείων. Σύμφωνα με τον Ήρωνα τον Αλεξανδρέα (Περί Διόπτρας) με επαναληπτική χρήση του οργάνου ήταν δυνατές «στη γεωγραφία η αποτύπωση νησιών και θαλασσών, στην αστρονομία ο υπολογισμός των αποστάσεων των αστέρων και η πρόβλεψη των εκλείψεων, στην οικοδομική η εκτέλεση πολύπλοκων δομικών έργων …».
Αποτελούνταν από ένα στυλίσκο που έφερε μια οριζόντια οδοντωτή βάση που μπορούσε να περιστραφεί με τη βοήθεια ενός ατέρμονα μικροβατικού κοχλία. Πάνω στη βάση μπορούσε να τοποθετηθεί ένα ακριβές σύστημα διόπτευσης (θεοδόλιχος) που αποτελούνταν από έναν κατακόρυφο (πιθανόν βαθμονομημένο) ημικυκλικό δίσκο που μπορούσε να περιστραφεί με ακρίβεια με τη βοήθεια ενός ατέρμονα κοχλία και από έναν οριζόντιο (πιθανόν βαθμονομημένο) δίσκο που έφερε μία σταυρωτή περιστρεφόμενη σκοπευτική διάταξη.
Ο χειριστής του οργάνου μπορούσε να σκοπεύσει οποιοδήποτε σημείο στο χώρο και να σημειώσει τις γωνιακές συντεταγμένες του. Σε μια εναλλακτική χρήση του οργάνου πάνω στη βάση μπορούσε να τοποθετηθεί ένα σύστημα οριζοντίωσης (χωροβάτης) που αποτελούνταν από δύο κατακόρυφους γυάλινους συγκοινωνούντες σωληνίσκους με νερό που χρησιμοποιούνταν για τον καθορισμό του οριζοντίου επιπέδου και μια ρυθμιζόμενη με ακρίβεια σκοπευτική διάταξη.
Το σύστημα είχε ως παρελκόμενα δύο βαθμονομημένους κανόνες που ο καθένας έφερε μια διάταξη κατακορύφωσης και μια ολισθαίνουσα ασπρόμαυρη ασπιδίσκη που έπαιζε το ρόλο του στόχου. Ο χειριστής του οργάνου μπορούσε να στοχεύσει δύο τυχαία σημεία στα οποία ήταν τοποθετημένοι οι δύο βαθμονομημένοι κανόνες και να υπολογίσει την υψομετρική τους διαφορά.
Στην επίλυση τοπογραφικών προβλημάτων με τη χρήση της διόπτρας ο Ήρων εφαρμόζει τις ευθυγραμμίες, την πολλαπλή καθετότητα και τις αναλογίες πλευρών ομοίων τριγώνων.
Είναι όμως βέβαιο ότι τουλάχιστον στον υπολογισμό αστρονομικών μεγεθών χρησιμοποιούνταν τα μοιρογνωμόνια της διόπτρας όπως ακριβώς και στους αστρολάβους.

Οι αρχαίοι φορούσαν γυαλιά;

Σε μία συζήτηση που είχε ο γράφων με τον αείμνηστο ιστορικό ερευνητή, Αλέξανδρο Λαγκαδά, εάν οι αρχαίοι φορούσαν γυαλιά, η απάντηση ήταν πως ήταν αδύνατο οι αρχαίοι Έλληνες, όπως ο Ήρων ο Αλεξανδρινός, να έχουν επινοήσει την διόπτρα, όπου είχαν τη δυνατότητα να σκοπεύσουν οποιοδήποτε σημείο του χώρου και να μην χρησιμοποιούσαν παρόμοιες διόπτρες για τα μάτια τους. Απλούστατα δεν ήσαν στη μορφή που τα έχουμε σήμερα και δεν ήσαν στη διάθεση του καθενός, αλλά τα χρησιμοποιούσαν σε άλλο σχήμα ή σε άλλη μορφή.
Άλλωστε και η λέξη διόπτρα* είναι αρχαία και σήμερα βλέπουμε τις διάφορες εξελίξεις της διόπτρας, όπως είναι οι σύγχρονες διόπτρες νυκτός, οι διόπτρες νυχτερινής σκοπεύσεως, κλπ.
Ως προς τα γυαλιά, είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι ΄Ελληνες γνώριζαν την κατασκευή του γυαλιού, που γινόταν με μια ειδική επεξεργασία από την άμμο της θάλασσας, το οποίο γυαλί το χρησιμοποιούσαν σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας, ενώ οι σύγχρονες εξελίξεις της διόπτρας είναι οι λεγόμενοι … διοπτροφόροι, δηλαδή οι άνθρωποι που φορούν γυαλιά! Μη λησμονούμε ότι η διπλή διόπτρα είναι για να βλέπει κανείς και με τα δύο μάτια!

-->
* διόπτρα (<μτγν. διόπτρα < αρχ. διόπτης < διόψομαι του ρ. διοράω-ῶ) // διόπτρα η [δióptra] : (οπτ.) όργανο που αποτελείται από ένα σύστημα φακών και που χρησιμοποιείται για την παρατήρηση αντικειμένων τα οποία βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση: H διόπτρα του Γαλιλαίου. Πρισματική διόπτρα. Aστρονομική διόπτρα, διοπτρικό τηλεσκόπιο. || (πληθ., λόγ.) διπλή διόπτρα για τη χρησιμοποίηση και των δύο ματιών• κυάλια.
[λόγ. < ελνστ. διόπτρα (πληθ.: σημδ. γαλλ. lunettes)]
Από το sakketosaggelos

loading...