Οι ... ψυχιατρικές γνώσεις του Σωκράτους!

Αν διαβάσουμε τον Χαρμίδη του Πλάτωνα θα δούμε ότι ο Χαρμίδης πάσχει από πονοκέφαλο κι ο Σωκράτης του προσφέρει ένα βότανο που έχει μαζί του εναντίον του πονοκεφάλου, που πρέπει όμως να συνδυαστεί με μια «επωδή» (ξόρκι) πριν το πάρει ο πάσχοντας. Γίνεται λοιπόν λόγος για όλα αυτά και διευκρινίζεται πως το «ξόρκι» δεν είναι παρά ο μυθικός συμβολισμός της ψυχικής θεραπείας με καλά λόγια. Πρέπει να
προηγείται της θεραπείας του σώματος, που κι αυτή πάλι πρέπει να είναι γενική και να μην εντοπίζεται μόνο στο μέρος που νοσεί και πάσχει!..

ΕΙΝΑΙ αλήθεια ότι ο Χαρμίδη του Πλάτωνα είναι ένας διάλογος του υπερνέφελου Αθηναίου φιλοσόφου ο οποίος ανήκει στην πρώτη συγγραφική περίοδο του Πλάτωνα και ονομάστηκε έτσι από τον θείο του Πλάτωνα Χαρμίδη, που εμφανίζεται σαν πρόσωπο του διαλόγου μαζί με τον Σωκράτη. Το άλλο πρόσωπο είναι ο, επίσης συγγενής του Πλάτωνα, Κριτίας, ο γνωστός κορυφαίος από τους Τριάκοντα Τυράννους. Στην αρχή μετέχει και ο Χαιρεφών, ο γνωστός από την Απολογία Σωκράτους και από τον Γοργία ενθουσιώδης και αφοσιωμένος οπαδός του Σωκράτη.

Ο διάλογος γίνεται λίγο μετά τη μάχη του 432 π.Χ. στην Ποτίδαια της Χαλκιδικής, την επομένη της επανόδου στην Αθήνα του Σωκράτη, που είχε λάβει μέρος στη μάχη. Ο χώρος όπου γίνεται ο διάλογος λέγεται Ταυρέου παλαίστρα.

Ο Σωκράτης απαντάει στις ερωτήσεις των φίλων του, τους διηγείται λεπτομέρειες της μάχης στην οποία έπεσαν πολλοί γνωστοί τους Αθηναίοι και θέλει κι αυτός να μάθει τα νέα των Αθηνών και ιδίως «τι γίνεται τώρα εδώ στην Αθήνα με τη φιλοσοφία και με τους νέους, ποιοι απ’ αυτούς διακρίνονται για τη σοφία ή την ομορφιά τους ή και για τα δύο».

Ο Κριτίας συνιστά τον Χαρμίδη, συγγενή του, που φτάνει εκείνη ακριβώς την ώρα και συγκεντρώνει τα θαυμαστικά βλέμματα όλων. Ο Χαρμίδης πάσχει από πονοκέφαλο κι ο Σωκράτης του προσφέρει ένα βότανο που έχει μαζί του εναντίον του πονοκεφάλου, που πρέπει όμως να συνδυαστεί με μια «επωδή» (ξόρκι) πριν το πάρει ο πάσχοντας.
Γίνεται λοιπόν λόγος για όλα αυτά και διευκρινίζεται πως το «ξόρκι» δεν είναι παρά ο μυθικός συμβολισμός της ψυχικής θεραπείας με καλά λόγια. Πρέπει να προηγείται της θεραπείας του σώματος, που κι αυτή πάλι πρέπει να είναι γενική και να μην εντοπίζεται μόνο στο μέρος που νοσεί και πάσχει. Ο Κριτίας βεβαιώνει πως ο Χαρμίδης υπερέχει από τους άλλους νέους όχι μόνο στο κάλλος του σώματος, μα και στην ψυχική υγεία, τη σωφροσύνη.

Ο Σωκράτης του ζητάει λοιπόν να απαντήσει στο ερώτημα, τι είναι σωφροσύνη, πράγμα που αποτελεί και το κύριο θέμα του διαλόγου. Ο Χαρμίδης απαντά λέγοντας πως σωφροσύνη είναι το να κάνει κανείς τα πάντα με κοσμιότητα και ησυχία. Ο Σωκράτης αντικρούει τον Χαρμίδη, λέγοντας πως η ησυχία, με την έννοια της βραδύτητας, δεν μπορεί να θεωρηθεί στοιχείο της σωφροσύνης, γιατί στις ανθρώπινες ενέργειες μεγάλη σημασία έχει συχνά η ταχύτητα.

Ο Χαρμίδης προσπαθεί τότε να δώσει στη σωφροσύνη την έννοια της σεμνότητας, της ντροπής, πράγμα που αποκρούει ο Σωκράτης μ’ έναν ομηρικό στίχο («αιδώς δ’ ουκ αγαθή κεχρημένω ανδρί παρείναι, Οδύσσεια Ρ 347). Τρίτη προσπάθεια του Χαρμίδη να ορίσει τη σωφροσύνη ως το αντίθετο της πολυπραγμοσύνης («έκαστον τα εαυτού πράττειν»), ανασκευάζεται επίσης από τον Σωκράτη, και τότε μπαίνει στη μέση ο Κριτίας, που διακρίνει το «πράττειν» από το «ποιείν» και ισχυρίζεται πως το πράττειν δεν αποτελεί ποτέ όνειδος, πως «σώφρων» και αγαθοεργός είναι εκείνος που πράττει τα πράγματα που του είναι οικεία. Ο Σωκράτης παρατηρεί ότι το πράττειν το αγαθόν προϋποθέτει τη γνώση του αγαθού.
Άρα, η σωφροσύνη είναι κάποια γνώση. Ο Κριτίας συμφωνεί, μα προσθέτει πως σωφροσύνη είναι να γνωρίζει κανείς τον εαυτό του (αυτογνωσία). Ο Σωκράτης όμως απαντά πως μια ψυχική λειτουργία όπως η σωφροσύνη δεν μπορεί να έχει ως αντικείμενο τον εαυτό της και πως, ακόμα κι αν το είχε, αυτό δεν θα μας βοηθούσε να γίνουμε πιο ευτυχείς. Τελικά, ο Σωκράτης διαπιστώνει πως «δεν μπορούμε να βρούμε ποια είναι η ουσία εκείνου που ο νομοθέτης των λέξεων ονόμασε σωφροσύνη».

Αν θέλετε να συνεχίσουν να υπάρχουν ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟΤΕΡΑ2 ξέρετε τον τρόπο, και δεν σας κοστίζει τίποτα!

Η έρευνα της σωφροσύνης εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της έρευνας του αγαθού στο σύνολό του, της αρετής ως γενικότερου προβλήματος.

-->
Η γνώση του αγαθού είναι η καλύτερη «επωδή» (το καλύτερο «ξόρκι»), που ζητάει στο τέλος του διαλόγου, ο Χαρμίδης από τον Σωκράτη να του κάνει, εξ αφορμής εκείνου του πονοκεφάλου, όχι μόνο για τώρα, αλλά για όσον καιρό θα ήταν αναγκαία για την όλη ψυχική θεραπεία του. [ΠΗΓΕΣ: Χαρμίδης, Πλάτωνα]
Με σεβασμό και τιμή
ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΝ. ΣΑΚΚΕΤΟΣ

loading...