Όποτε τύχει μία Παρασκευή ή μία Τρίτη να είναι δέκατη τρίτη στη σειρά των ημερών ενός μήνα, αυτή η μέρα θεωρείται άτυχη και γρουσούζικη -για κάποιους, σε βαθμό υπερβολικό. Η Παρασκευή και 13 και η Τρίτη και 13 είναι δύο
ημερομηνίες που έχουν κάτι κοινό: τον αριθμό 13. Αλλά δεν συνδέονται, ακριβώς, με τα ίδια πράγματα.
Η Παρασκευή και 13 έχει καθιερωθεί σαν άτυχη ημέρα περισσότερο στην Αμερική και στη Δύση γενικότερα, και ο λόγος που αυτό συμβαίνει, διαφέρει από τους λόγους που στην Ελλάδα, γκαντέμικη θεωρείται η Τρίτη και 13, αν και έχει μετακομίσει και στη χώρα μας η προκατάληψη για τον συνδυασμό "5η μέρα της εβδομάδας - 13η του μήνα".
Γιατί, όμως, οι Τρίτες και οι Παρασκευές που πέφτουν στις 13 του μήνα θεωρούνται άτυχες μέρες; Πώς ξεκίνησε αυτό και για ποιον λόγο, σε σημείο μάλιστα να μιλάνε αρκετοί σήμερα για συγκεκριμένη φοβία που ακούει στο όνομα γλωσσοδέτη Paraskevidekatriaphobia;
Η προέλευση δεν είναι ιδιαίτερα σαφής, αλλά ξέρουμε ότι και η Τρίτη και η Παρασκευή και ο αριθμός 13 ξεχωριστά, θεωρούνται άτυχα. Γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίστηκαν οι πρώτες “τεκμηριωμένες” περιπτώσεις, που επιβεβαίωναν ότι ο συνδυασμός δύο εκ των τριών σχηματίζει "την πιο άτυχη ημέρα" του χρόνου. Ας τα πάρουμε, λοιπόν, χωριστά.
Παρασκευή, Χριστιανισμός και Σκανδιναβία
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα δεν φαίνεται να υπάρχουν τεκμηριωμένες περιπτώσεις, οι οποίες να αναφέρουν πως η Παρασκευή θεωρείται άτυχη μέρα. Μέσα στους επόμενους δύο αιώνες, παρ' όλα αυτά, η αντίληψη εξαπλώθηκε και έως τον 19ο αιώνα παρατηρούνταν σε σχεδόν όλους τους πολιτισμούς.
Η πεποίθηση ότι η Παρασκευή είναι άτυχη μέρα ενδέχεται να πηγάζει από τον Χριστιανισμό. Κάποιοι χριστιανικοί λαοί πιστεύουν ότι ήταν Παρασκευή όταν η Εύα έδωσε στον Αδάμ το μήλο που αποτέλεσε την αιτία να διωχθούν από τον κήπο της Εδέμ. Άλλοι πιστεύουν ότι ο Αδάμ και η Εύα πέθαναν Παρασκευή.
Επιπλέον, την έκτη μέρα της εβδομάδας υποτίθεται ότι καταστράφηκε ο Ναός του Σολομώντα, αλλά το πιο "ισχυρό" στοιχείο που έδωσε στην Παρασκευή την κακή της φήμη ανάμεσα στους Χριστιανούς δεν είναι κανένα άλλο από το γεγονός ότι ο Χριστός ενταφιάστηκε την ημέρα που μέχρι σήμερα υπάρχει ως Μεγάλη Παρασκευή.
Υπάρχουν, βέβαια, και εκείνοι που πιστεύουν ότι η προκατάληψη δεν προέρχεται από τον Χριστιανισμό. Σύμφωνα με αυτούς, το όνομα “Friday” (Παρασκευή) επιλέχθηκε προς τιμήν μίας σκανδιναβικής θεάς, της Frigg ή Freyja. Η συγκεκριμένη υπήρξε θεά της αγάπης, της ομορφιάς, της σοφίας, αλλά και του πολέμου και του θανάτου (μπρρ).
Τρίτη και κακά μαντάτα
Όσο αφορά την Τρίτη, θεωρείται ότι σε αρκετούς πολιτισμούς, έχει ούτως ή άλλως μια αρνητική χροιά, αφού αναφέρεται στον αριθμό τρία, ο οποίος μας φέρνει στο μυαλό τη φράση που σίγουρα έχετε ακούσει πολλές φορές: “τρίτωσε το κακό”. Βασίζεται στην άποψη ότι μια σειρά κακών φτάνει και τερματίζει στα τρία γεγονότα.
Το αρνητικό φορτίο του "13"
Παράλληλα, το 13 σαν νούμερο έχει αρνητική χροιά. Ειδικά στην Ελλάδα, η πεποίθηση ξεκινά από την αρχαιότητα, όταν τα πάντα έμοιαζε να υπήρχαν δωδεκάδες. Δώδεκα οι θεοί του Ολύμπου, δώδεκα οι μήνες, δώδεκα οι άθλοι του Ηρακλή. Η τάση συνεχίζεται στα δώδεκα Ευαγγέλια, τους δώδεκα μαθητές του Χριστού, ακόμα και στα δώδεκα ζώδια.
Όπως γίνεται αντιληπτό, το 12 είναι ο αριθμός που αντιπροσωπεύει την ολοκλήρωση, την τελειότητα. Για ακριβώς αυτόν τον λόγο, το 13 θεωρείται κακό. Επειδή ακολουθεί και σπάει την αρμονία. Υπάρχει και σχετικός μύθος, ο οποίος αναφέρει ότι ο Φίλιππος Β' της Μακεδονίας, πέθανε λίγο μετά την τοποθέτηση του αγάλματός του δίπλα στα 12 αγάλματα των θεών του Ολύμπου.
Όσον άφορα τον Χριστιανισμό, ο Αντίχριστος και το θηρίο (δημιουργήματα του Διαβόλου) αναφέρονται στο 13ο κεφάλαιο της Αποκάλυψης, ενώ δεκατρείς ήταν και οι παρόντες στον Μυστικό Δείπνο: οι έντεκα απόστολοι, ο Χριστός και ο 12ος απόστολος και 13ος συνολικά, ο Ιούδας, που πρόδωσε τον υιό του θεού.
Στη Βόρεια Ευρώπη, οι Βίκινγκς είχαν μία παρόμοια ιστορία, η οποία λέει ότι 12 θεοί διασκέδαζαν σε μία αίθουσα δεξιώσεων στη Valhalla, όταν ο Loki εμφανίστηκε απρόσκλητος στο πάρτι. Τότε, αφού ο αριθμός των θεών έφτασε στο επίφοβο 13, ο Hod, θεός του χειμώνα και του σκοταδιού, δολοφόνησε τον Balder the Good (το χεράκι του έβαλε και ο Loki).
Οι συνδυασμοί των προκαταλήψεων
Γιατί, όμως, άρχισαν οι προκαταλήψεις γύρω από τις μέρες τις εβδομάδας και το 13 να ενώνονται σε μία μεγαλύτερη; Για την Παρασκευή και 13, μπορεί να έχετε διαβάσει ότι οι Ναΐτες ιππότες συνελήφθησαν την Παρασκευή και 13 Οκτωβρίου του 1307 ή ότι ο βασιλιάς Χάρολντ ο Β', έχασε τη ζωή και τον θρόνο του από τον Γουλιέλμο της Νορμανδίας την Παρασκευή και 13 Οκτώβρη του 1066.
Ωστόσο και τα δύο παραπάνω γεγονότα δεν έχουν κάποια τεκμηριωμένη ιστορικά συσχέτιση με τη σύγχρονη προκατάληψη για την Παρασκευή και 13. Αποτελούν, απλώς, μεταγενέστερες προσπάθειες να δοθεί μία εξήγηση στο φαινόμενο.
Για την Τρίτη και 13 από την άλλη, η πιο διαδεδομένη αιτία για την καθιέρωση της ημερομηνίας ως γκαντέμικης είναι η Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Από αυτήν, λένε πολλοί, ξεκίνησε η γρουσουζιά. Γιατί; Επειδή η άλωση έγινε την Τρίτη 29 Μαΐου του 1453. Εύκολα μπορεί να πει κανείς ότι καταλαβαίνει το γιατί την Τρίτη, αλλά το 13; Το 13 προκύπτει από το άθροισμα των ψηφίων της χρονολογίας (1+4+5+3=13).
Μάλιστα, η θεωρία με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης είναι διπλή: ήταν Τρίτη και 13 του 1204 όταν την κατέκτησαν οι Σταυροφόροι. Επομένως, ο συνδυασμός της Τρίτης με το 13 δεν θα μπορούσε παρά να θεωρείται "κακά μαντάτα".
Για όλους αυτούς τους λόγους, σήμερα ίσως θα πρέπει να προσέξουμε λίγο παραπάνω. Και όσοι πιστεύουν στη γρουσουζιά και όσοι δεν πιστεύουν, για καλό και κακό...
Η εντυπωσιακή επιμονή της προκατάληψης
Ανέκαθεν, βέβαια, υπήρχαν εκείνοι που ήθελαν να αποδείξουν ότι τέτοιου τύπου δεισιδαιμονίες είναι αβάσιμες. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η δημιουργία του The Thirteen Club από τον William Fowler, ο οποίος θέλησε να δείξει ότι η "ατυχία" είναι σκεύασμα των ανθρώπων.
Τα μέλη του The Thirteen Club χωρίστηκαν σε μικρότερες ομάδες των 13 ατόμων, με σκοπό να απολαύσουν "το πιο άτυχο δείπνο" και να δουν τι θα συμβεί. Η αρχή έγινε μία “άτυχη” μέρα, την Παρασκευή 13 Ιανουαρίου του 1882. Συν τοις άλλοις, τα μέλη έπρεπε πρώτα να περάσουν κάτω από μία σκάλα, ενώ το τραπέζι θα στρωνόταν στο δωμάτιο με τον αριθμό 13 του κτηρίου όπου μαζεύτηκαν.
Οι ομάδες απόλαυσαν το φαγητό τους και φυσικά, τίποτα κακό δεν συνέβη. Παρά τις προσπάθειες σαν αυτή, όμως, ο αριθμός 13 συνεχίζει να θεωρείται άτυχος, ενώ ο συνδυασμός του με την Παρασκευή ή την Τρίτη έως και... θανατηφόρος σε πάρα πολλές κουλτούρες.
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές πόλεις δεν έχουν τα 13th Street ή 13th Avenue σαν ονόματα δρόμων, πολλά κτήρια δεν έχουν 13ο όροφο κι αν έχουν του δίνουν άλλο όνομα, νοσοκομεία δεν έχουν δωμάτιο με τον αριθμό 13 και αρκετά αεροδρόμια δεν έχουν πύλη με αυτό το νούμερο.
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η προκατάληψη επιμένει γιατί πλέον, αν κάτι κακό συμβεί μία ημέρα που το ημερολόγιο δείχνει 13 και Παρασκευή ή Τρίτη, οι άνθρωποι έχουν την τάση να το μεγαλοποιούν και να το θυμούνται πιο έντονα από όσα αρνητικά συμβαίνουν όλες τις υπόλοιπες ημέρες. Κάτι σαν φαύλος κύκλος στον οποίο είμαστε παγιδευμένοι.
Η ύπαρξη της δεισιδαιμονίας, πάντως, ίσως να έχει και τα καλά της. Μελέτες έχουν δείξει ότι Παρασκευή και 13 και Τρίτη και 13 γίνονται λιγότερα ατυχήματα, ληστείες και πυρκαγιές και λιγότεροι άνθρωποι πεθαίνουν, καθώς η φοβία οδηγεί τους περισσότερους να είναι πιο προσεκτικοί από τις υπόλοιπες ημέρες. Κάτι είναι κι αυτό...
Από το pathfinder
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου